Na wai ke kupu ʻo ʻoe

Subscribe Now Choose a package that suits your preferences.
Start Free Account Get access to 7 premium stories every month for FREE!
Already a Subscriber? Current print subscriber? Activate your complimentary Digital account.

Synopsis: What are your roots? Freedom of journalistic expression was the fundamental message of the demonstration, but does the question of roots lie at the bottom of the shooting incidents which shook Paris in January and brought millions to the streets in solidarity with the murdered journalists of Charlie Hebdo?

Synopsis: What are your roots? Freedom of journalistic expression was the fundamental message of the demonstration, but does the question of roots lie at the bottom of the shooting incidents which shook Paris in January and brought millions to the streets in solidarity with the murdered journalists of Charlie Hebdo?

Welina e nā makamaka heluhelu o Kauakūkalahale. Hoʻomaka iho nei kēia makahiki me kekahi nūhou kaumaha nui. Ma ka ʻāina Palani, make koke he ʻumi kūmāhiku a ʻoi aku poʻe i ke kīkī ma ke keʻena paʻi nūpepa ʻo Charlie Hebdo, a ma kekahi mākeke mea ʻai o ka poʻe Iudaio ma waena konu o ko Palani kapikala, ʻoia hoʻi, ʻo Palika. Auē! Uhi ʻia mai ka ʻāina e kekahi kau kaumaha loa!

ʻO nā nīnau nui, ʻoia hoʻi, pehea a no ke aha? Ma kekahi ʻaoʻao, ʻano maʻalahi nā pane, akā nō naʻe, ma kekahi ʻaoʻao aʻe, ʻaʻohe pane. Mau ka huikau ma waena o ka poʻe. He mau pilikia nui ko nā ʻōpio like ʻole e noho ana ma ʻEuropa. I ko lākou manaʻo, hanaʻino ʻia lākou ma ke kula, ma ka mākeke, a ma ke alanui kekahi. Kekahi, ke ulu nei ka hopohopo nui a me ka huhū nui ma waena o kekahi mau hui poʻe Muslim ma muli paha o nā ʻokoʻa o ko lākou nohona me ka hapanui o ka poʻe Palani. “He nohona ʻano hemahema” wahi a kekahi poʻe kau kānāwai ma Palani. I ko lākou noʻonoʻo, pono e loli nā kānāwai e pili ana i nā poʻe eʻe moku i makemake e noho mai ma Palani. Pono e hoʻēmi i ka nui o ka poʻe e neʻe mai ana ma nā ʻāina ʻē like ʻole, wahi a lākou. Walaʻau nui aku, walaʻau nui mai pēlā i kēia mau lā.

A pehea ka noho ʻana ma Palani? Ma ka makahiki 1979, iaʻu i puka ai mai ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa me ke kekelē BA ma ka ʻōlelo Palani, haʻalele koke au no Palani. Nui koʻu makemake e hoʻohohonu i koʻu ʻike i ka ʻōlelo Palani. “ʻOia wale nō ke ala e koho ai,” wahi a kaʻu mau polopeka ʻōlelo Palani. “Hele i laila, noho nō me lākou, hoʻokamaʻāina ʻoe i ko lākou nohona.”

Ma ia wā, nui nā poʻe Muslim e noho ana ma laila, no ka mea, na ke aupuni Palani i lanakila ma luna o ka poʻe ma ko lākou ʻāina iho. Hoʻolilo ʻia kekahi o nā ʻāina ma ʻApelika ʻĀkau a me ʻApelika Waena i panalāʻau Palani, ma ka ʻōlelo haole, he French Colonies. Like nō me ka poʻe Vietnam. Hoʻolilo ʻia ʻo Vietnam i panalāʻau Palani kekahi. No ia kumu, komo mai ka poʻe mai nā ʻāina like ʻole o nā panalāʻau Palani i ka ʻāina Palani e noho ai. Ma kahi o nā makahiki kanaono, eʻe moku nui ia mau poʻe. Noʻonoʻo aʻe lākou penei, ʻoi loa aku ka maikaʻi o ka nohona Palani.

Na wai ke kupu ʻo ʻoe? He nīnau hohonu kēia, a he nīnau waiwai i nā poʻe like ʻole a puni ka honua. No nā mea e nīnau aku a me nā mea i nīnau ʻia kekahi. Akā naʻe, i loko nō o ka pōʻaiapili o ua nīnau nei, ʻaʻohe naʻe pane pololei a pololei ʻole paha. He pane paha kēia? He maka, he kino, he lole ʻē koʻu, akā nō naʻe, ʻo kēia ʻāina nei hoʻi, ʻo kuʻu one hānau. He pane paha na nā moʻopuna o ka poʻe eʻe moku o nā makahiki kanaono i hala.

Eia nō lākou ma ka makahiki 2015. He kanalima makahiki ma hope a ʻoi aku paha. Holomua lākou?

Auē! Nui nā ʻaoʻao i loko nō o hoʻokahi moʻolelo. He mau manaʻo haʻahaʻa noʻu.

[Eia ko ‘oukou luna hoʻoponopono ke mihi aku nei i ka mea kākau o ka moʻolelo e kau aʻela i luna, ua hoʻouna ʻia mai ma mua loa, akā, ua poina ihola. E huikala mai e Vanessa. A mahalo i ke kākau ʻana i nei moʻolelo. LH]

The weekly Hawaiian language column is coordinated by Kawaihuelani Center for Hawaiian Language at the University of Hawaii.